Zjawisko głodu w ujęciu psychologicznym

Wszyscy dobrze wiemy jak to jest kiedy jesteśmy głodni. Dobrze znamy to uczucie....
czy aby na pewno?

Psychologiczne rozważania na temat nadwagi i otyłości warto rozpocząć od wyjaśnienia dwóch pojęć: głodu i apetytu, które pomimo innego znaczenia są często wymiennie używane i bardzo często mylone!

Głód związany jest z fizjologicznymi mechanizmami, jakie mają miejsce w organizmie ludzkim i powstaje w następstwie niedoboru określonych składników odżywczych.

Odczuwanie głodu regulowane jest przez ośrodek głodu i sytości zlokalizowany w podwzgórzu. Skłania on do zachowań, mających na celu znalezienie pokarmu i zaspokojenie potrzeby fizjologicznej organizmu.

Apetyt jest z kolei zapotrzebowaniem na jedzenie uwarunkowanym psychologicznie, niezwiązanym z fizjologicznymi mechanizmami. Apetyt nie jest głodem. Odzwierciedla on bardziej chęć zjedzenia pokarmu, która wynika z utrwalonego doświadczania ulgi i przyjemności doznawanej po jego spożyciu i dostarczeniu energii do organizmu.

Apetyt jest w dużym stopniu zależny od właściwości organoleptycznych potrawy (smak, zapach, konsystencja) oraz czynników społecznych, emocjonalnych i kulturowych.

Jedzenie jest sposobem na zaspokojenie nie tylko głodu, ale wielu innych ważnych potrzeb.

Potrzeba bezpieczeństwa może być zaspokajana poprzez świadomość następnego posiłku, gromadzenie zapasów żywności, zwłaszcza produktów, których dostępność może być ograniczona.

Z kolei prezenty w postaci żywności (słodycze, czekoladki, ciasto) odzwierciedlają potrzebę miłości i przynależności (czyli kontakty społeczne, tworzenie więzi i relacji towarzyskich).

Obdarowywanie kogoś „czymś” do jedzenia często jest wyrazem sympatii i wdzięczności wobec tej osoby.

Człowiek ma potrzebę szacunku i uznania ze strony innych. W zakresie jedzenia i żywności może się ona objawiać jako wybieranie prestiżowych i wyszukanych produktów żywnościowych. Nierzadko zdarza się, że wraz z awansem na wyższe stanowisko, ludzie zmieniają również swój jadłospis na bardziej prestiżowy i adekwatny do nowej roli społecznej.

Są osoby, które zaspokajają za pomocą jedzenia swoją potrzebę samorealizacji. Gotowanie dla innych, zyskiwanie pochwał i aprobaty za dobrze i smacznie przygotowany posiłek pozwala im czuć się potrzebnymi i dobrymi, przynajmniej w jakiejś dziedzinie.

Zaspokajanie potrzeb jest naturalnym elementem ludzkiej egzystencji. W sytuacji, kiedy jedzenie staje się najczęstszym sposobem na radzenia sobie ze stresem, frustracją, nudą samotnością i całą gamą innych stanów emocjonalnych, może to prowadzić do niebezpiecznych konsekwencji np. nadmiernej konsumpcji, stopniowego przyrostu wagi i w efekcie do rozwoju nadwagi lub otyłości.

W literaturze wymienia się wiele psychologicznych czynników ryzyka prowadzących do otyłości takich jak: zaburzone mechanizmy samokontroli, stosowanie przedziałowego stylu jedzenia, nieumiejętne radzenie sobie ze stresem, doświadczanie negatywnych emocji i ich ekspresja, jak również trudności we wglądzie we własne stany emocjonalne.

Źródło:  Agata Juruć, Bogna Wierusz-Wysocka, Paweł Bogdański „Psychologiczne aspekty jedzenia i nadmiernej masy ciała”  Farmacja Współczesna  2011; 4: 119-126  (http://www.akademiamedycyny.pl/farmacja/main.php?k0=farmacja&k1=archiwum&k2=2011%2003)