Osobowość XXL. Część 3.

Osobowość XXL. Część 3.

7. STRES I SPOSOBY RADZENIA SOBIE W TRUDNYCH SYTUACJACH

Powszechną przyczyną utrzymywania nieprawidłowych nawyków żywieniowych jest stres i nieumiejętne sposoby radzenia sobie z tym zjawiskiem.

Dla niektórych osób okresy wzmożonej pracy, trudności w relacjach interpersonalnych czy podejmowanie ważnych decyzji skłaniają do sięgania po większe ilości jedzenia niż zwykle. Jedzenie stanowi wówczas formę odwrócenia uwagi od trudnej sytuacji i na krótką chwilę przynosi ulgę.

Możliwe, że dostarczanie dużych ilości wysokoenergetycznego jedzenia w czasie sytuacji obciążenia psychicznego wynika ze złej strategii radzenia sobie ze stresem.

 W badaniach wykazano, że w sytuacjach stresujących osoby z otyłością rzadziej stosują strategie skoncentrowane na aktywnym rozwiązywaniu problemu, częściej natomiast preferują styl skoncentrowany na emocjach.

Reagowanie na czynnik stresogenny nadmiernym jedzeniem jest prawdopodobnie wyuczoną reakcją na stres.

Jedzenie jest łatwo dostępnym środkiem łagodzącym przykre emocje, niestety działa jedynie jak środek przeciwbólowy, łagodząc objawy, nie redukując przyczyn zaistniałej sytuacji i związanych z nią przykrych emocji.

Samo podejmowanie prób redukcji nadmiernej masy ciała ma działanie stresogenne, przez co utrudnia wdrażanie zdrowych zachowań związanych z jedzeniem, a czasem wręcz paradoksalnie powoduje nasilenie nieprawidłowych zachowań żywieniowych, które doprowadziły daną jednostkę do stanu otyłości.

8. WGLĄD WE WŁASNE UCZUCIA

Zarówno sytuacje stresujące, jak i inne wydarzenia życia codziennego wywołują pojawienie się emocji. Nie oznacza to jednak, że dana osoba zdaje sobie sprawę z odczuwanej emocji, a tym bardziej, że będzie potrafiła ją nazwać.

Istnieją osoby, dla których dokonanie wglądu we własny stan emocjonalny jest bardzo trudne, a czasami wręcz niemożliwe. Podejrzewa się, że wiele z tych osób może cierpieć również na otyłość prostą.

Umiejętność rozpoznawania emocji oraz wrażeń głodu i sytości nazywane jest „świadomością interoreceptywną”.

Wiąże się z nią się zjawisko określane mianem aleksytymii.  Polega ono na ograniczeniu dostępu człowieka do jego własnego wnętrza, a konkretnie na zaburzonych procesach uświadamiania sobie własnych emocji. Wyniki badań  wskazują na istotne różnice w zakresie poziomu aleksytymii między osobami otyłymi a grupą kontrolną.

Pojawiające się napięcie emocjonalne może być mylone z napięciem fizjologicznym, jakim jest głód i w efekcie prowadzić do jedzenia w sytuacji, kiedy organizm nie odczuwa w rzeczywistości takiej potrzeby.

 

9. NIEUMIEJĘTNE RADZENIE SOBIE Z EMOCJAMI

Odczuwanie różnych emocji ma duży wpływ na zachowania żywieniowe i może powodować zarówno przejadanie się, jak i ograniczanie spożywania pokarmu.

Wyniki licznych badań wskazują, że zwiększony apetyt prowadzący do zjadania większej ilości jedzenia niż rzeczywiste zapotrzebowanie organizmu wynika przede wszystkim z przeżywania negatywnych emocji.

„Hipoteza maskująca” mówi o tym, że nadmierne jedzenie jest czynnikiem wspomagającym maskowanie złego samopoczucia i polepszanie go. Dodatkowo jest sposobem na przeniesienie odpowiedzialności za złe samopoczucie z niekontrolowanych obszarów życia na zachowania związane z jedzeniem.

Istnieje cała gama produktów, określanych mianem comfort food, spożywanych świadomie w celu polepszenia nastroju i zmniejszenia negatywnego stanu emocjonalnego.

Wszystkie produkty ze względu na swoją wartość energetyczną mogą prowadzić do nadwagi lub otyłości.

Nadmierny apetyt może być rodzajem reakcji na doświadczany lęk. Wykazano, że przede wszystkim zagrożenie dla ego zwiększa liczba spożywanych produktów, zwłaszcza wśród osób odchudzających się oraz tych z nadmierną masą ciała.

 Osoby, które przeżywały lęk związany z wystąpieniem publicznym (a tym samym lęk przed oceną), jadły zdecydowanie więcej niż te, które były zagrożone poddaniem działaniu wstrząsu elektrycznego (bodziec lękowy o charakterze fizycznym).

 Agata Juruć, Paweł Bogdański, Osobowość w rozmiarze XXL. Psychologiczne czynniki ryzyka otyłości, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2011, tom 2, nr 1